Sommige auto’s hebben onderdelen of eigenschappen die zó bepalend zijn, dat je er volgens de fans niet aan mag zitten. Toch kun je als autofabrikant niet alles bij het oude laten. De vraag is dan of je het ‘edele deel’ laat evolueren of sneuvelen. Een mooi bijvoorbeeld is het op de tunnelconsole geplaatste contactslot van Saab.
Sinds zijn start als autofabrikant staat Saab bekend als apart en eigenzinnig. De kleine fabrikant verloochent zijn roots in de vliegtuigbranche niet. In 1948 debuteert de Saab 92, een kleine voorwielaandrijver met een tweetakt motor, die vooral opvalt door zijn gestroomlijnde carrosserie. Langzamerhand evolueert de Saab 92 tot de Saab 93 en ten slotte tot de Saab 96. In die laatste gedaante heeft de Saab een viertakt V4 van Ford in de neus, maar zo’n 20 jaar later is het model erg gedateerd geraakt.
Project Gudmund
Achter de schermen gaan de Saab-ingenieurs in 1964 aan de slag met ‘Project Gudmund’. Vier jaar later levert dit de compleet nieuwe Saab 99 op. Ook dit model heeft voorwielaandrijving, maar verder lijkt de strakke 99 in niets op zijn oudere broer. De vernieuwingen beperken zich daarbij niet tot het uiterlijk. De Saab 99 beschikt over een door Triumph ontwikkelde viercilinder lijnmotor en Saab geeft hoog op over de moderne veiligheidssnufjes. Terecht, want zaken als een samendrukbare veiligheidsstuurkolom en een carrosserie met kreukelzones zijn in die tijd verre van vanzelfsprekend. Echt apart is het gecombineerde contactslot-versnellingsbakslot in de tunnelconsole. Saab geeft aan dat je hiermee voorkomt dat de bestuurder bij een aanrijding ernstige verwondingen aan zijn knie oploopt. Het contactslot zit in een iets oplopende kunststof console gemonteerd. Je kunt de sleutel er pas uithalen, nadat je de pook in de achteruitversnelling hebt gezet.
Niet álles is beter aan de Saab 900
Na tien jaar krijgt de Saab 99 gezelschap van de grotere Saab 900. Het model is voor een belangrijk deel gebaseerd op de 99 Combi Coupé. In verband met de strenge Amerikaanse veiligheidseisen heeft de 900 een langere neus, maar ook technisch zijn er allerlei verbeteringen aangebracht. Een unieke noviteit is het interieurluchtfilter. Het contactslot zit – uiteraard – nog steeds in de tunnelconsole, alleen is de console zelf aangepast. Het slot zit nu in een soort kommetje. Dat is ergonomisch prettig, want je hand heeft nu meer ruimte om de sleutel de verdraaien. Nadeel is echter dat zich stof en vuil in het slot verzamelt, wat extra slijtage en dus ook storingen kan veroorzaken.
Contactslot terug naar het stuur
Eind jaren 70 beseft Saab dat het zijn programma moet uitbreiden, wil het op termijn overleven. De 96 is net uit productie genomen en ook de 99 loopt eigenlijk op zijn laatste benen. Saab ziet vooral groeikansen in de Verenigde Staten. En omdat Amerikanen nu eenmaal dol zijn op grote auto’s, willen de Zweden graag full size model kunnen aanbieden. Probleem is dat Saab geen budget heeft om zelfstandig een nieuw model te ontwikkelen. Uiteindelijk slaat Saab de handen ineen met Alfa Romeo, Fiat en Lancia. In 1984 zijn de Lancia Thema en de Saab 9000 de eerste twee tastbare resultaten van het project. De Fiat Croma (1985) en Alfa Romeo 164 (1987) volgen later. De reacties op de Saab 9000 zijn aanvankelijk lauwtjes. Een van de grootste ergernissen is dat de 9000 – heel ordinair – het contactslot in de stuurkolom heeft. Om die reden, maar ook vanwege het vrij algemene design, vinden veel Saab-adepten dat de Saab 9000 de zijn merknaam niet waard is.
Saab 900 NG
Wanneer Saab in 1993 de opvolger van de Saab 900 – ook wel 900 NG genoemd – presenteert, is de opluchting onder de fans groot; hoera, het contactslot zit weer tussen de voorstoelen! En dat ondanks de duidelijke Opel-invloeden die nu eenmaal onvermijdbaar zijn omdat General Motors sinds enige tijd de baas is over het Zweedse merk. Maar het lijkt erop dat Saab juist om die reden vasthoudt aan een aantal specifieke details. Er is duidelijk leergeld getrokken uit het gedoe rondom de 9000. Om te voorkomen dat het contactslot net zo gevoelig voor vuil en stof zou worden als bij de oude Saab 900, hebben de interieurontwerpers het in een soort verhoogd eilandje gemonteerd. Ook de Saab 9-5 (foto hieronder) krijgt in 1997 een dergelijk contactslot. Evenals de herziene 900, die vanaf 1998 als Saab 9-3 door het leven gaat. Het versnellingsbakslot verdwijnt en maakt plaats voor een gewoon stuurslot – het verplicht in de R-stand parkeren behoort hiermee tot het verleden.
Elektronische sleutel nieuwe 9-3
In 2002 ziet een geheel nieuwe Saab 9-3 het levenslicht. Het Opel-gehalte is nog verder toegenomen en tot afschuw van veel Saab-fans is de nieuwe 9-3 er alleen als ‘Sport Sedan’. Een hatchback staat ook niet op de planning. En het contactslot? Dat zit gelukkig nog steeds in de tunnelconsole, maar het ‘eilandje’ is verdwenen. En eigenlijk is er ook geen sprake meer van een echt contactslot Het is een vrij grote opening waarin je een dikke elektronische sleutel van kunststof moet drukken.
Hoopvolle start 21ste eeuw
Aan het begin van het nieuwe millennium lijkt het de goede kant op te gaan met Saab. Er komt een aantal interessante studiemodellen voorbij, en de Saab 9-3 Sport Sedan doet het niet slecht. Helaas laat de 9-3 Sport Estate erg lang op zich wachten, om van de nieuwe 9-5 nog maar te zwijgen. Het gaat weer de verkeerde kant op en Saab komt diep in de rode cijfers. Om die reden wil General Motors van het merk af. Het Zweedse hypercar-merk Koenigsegg is een overnamekandidaat, maar uiteindelijk komt Saab in Nederlandse handen. Victor Muller, directeur-eigenaar van het herrezen Spyker, gaat de scepter zwaaien in Saabs hometown Trollhättan. Onder Mullers bewind komt in 2010 de nieuwe Saab 9-5 op de markt. De auto heeft weer veel Opel-genen, maar het design heeft een onmiskenbaar Saab-gezicht. Ook binnenin wordt het Zweedse erfgoed niet verloochend.
De komst van een startknop in plaats van een sleutel, neemt de noodzaak van een contactslot in de tunnelconsole weg. Maar als eerbetoon aan het verleden zit de startknop toch tussen de voorstoelen. Helaas is de nieuwe Saab 9-5 geen lang leven beschoren. Na een langdurige overnamesoap wordt Saab in 2011 failliet verklaard en stopt de productieteller van Saabs vlaggenschip bij ongeveer 12.000 stuks. Na een korte herstart is het algauw definitief stop …
